Web3 Nedir? Bizlere Neler Sunmaktadır?
finans Kripto Para Teknoloji web3 yatırım
WEB 3.0 Nedir?
WEB 3.0 denilen kavram, internetin Decentralized yani Merkeziyetsiz ve Peer to Peer (Eşten Eşe) olacak şekilde kullanılabilen, tamamen blok zincir destekli ve kişiselleşmiş halini ifade ediyor.
Şu anda kullandığımız internet sisteminde yani WEB 2.0 sisteminde bilgi, merkezi güçler tarafından kontrol ediliyor. Tüm bilgi onların kontrolünden geçerek bize ulaşıyor. Sosyal medya hesaplarında bulundurduğumuz bilgilere Facebook, Instagram veya Twitter istediği sürece ulaşabiliyoruz. Hesabınızı isterlerse komple kapatabilir veya isterlerse hesabınızın kontrolünü elinizden alabilirler.
Bilginin bu kadar merkezileşen güçlerin elinde olması insanları kaygılandırmıyor değil tabi. Bugün Facebook’un kişisel verilerimizi istihbarat birimleri gibi yapılara açtığı dedikodusu veya tam tersi sadece kendi çıkarları için kullanması (reklam, pazarlama amaçlı bilgilerinizin üçüncü kişilerle paylaşılması) en çok tartışılan konular halini aldı.
Sadece Facebook bile Whatsapp, Instagram ve Facebook uygulamalarıyla neredeyse tüm bilgilerimize sahip durumda. Sosyal medya platformlarının kullandığı algoritmalar tamamen size dayatılmak istenen düşünce, ürün veya hizmetleri ön plana çıkaracak şekilde çalışabiliyor. Bu algoritmalar hep daha fazla ilgi görme üzerine kurgulandıkları için daha agresif olan paylaşımlar ön plana çıkarılıyor. Netflix üzerinde bunu çok iyi anlatan Social Dilemma (Sosyal İkilem) adlı bir belgesel bile var.
İnternet Nedir? İnternet Sistemi Nasıl Çalışır?
İnternet, yani TCP/IP denilen sistem, internet tarayıcıları ve bazı protokoller kullanarak IP adresleri üzerinden bağlantı oluşturmayı hedeflemiş bir yapıdır. Bu yapıya göre IP adresleri ile birbirlerine bağlanan cihazlar bir bağlantı portu oluşturarak, verileri paketler halinde birbirlerine aktarıyor. WEB dediğimiz sistem ise bu bağlantıların oluşturduğu ağı ifade ediyor. Arama motoru örümcekleri (Web Crawler) bir internet sitesine girip orada bulunan bilgileri tarayıp kendi veritabanına kaydediyor.
Bu esnada o internet sitesinde başka bir internet sitesine ait bir bilgi link yoluyla paylaşıldıysa o link üzerinden diğer internet sitesini de keşfediyor. O siteyi ve içeriği de veritabanına kaydediyor. Bu şekilde sonsuz olasılıklar halinde internet siteleri ağ olarak birbirine bağlanıyor. Bu işlem de tamamen arama motorları (Google, Yahoo, Bing, Yandex v.b.) kontrolünde gerçekleştiği için yine merkeziyetçi bir yapı haline gelmesine yol açıyor.
Yeni yapıyla ulaşılmak istenen nokta internet üzerindeki bağlantı ve bilgi trafiğinin kullanıcıların kendi kontrolünde olmasını sağlamak. Bu işlemi de Semantik Web denilen yapay zeka ve Big Data destekli algoritmalar ile kontrol etmek yani dağıtık ve değiştirilemez hale getirmek isteniyor. Bu aşamada devreye blockchain teknolojisi giriyor.
Blockchain teknolojisi, akıllı sözleşmeler ve veri aktarımı işlevi olan bir yapı. Bu yapıdaki verilerin sahiplerinin üçüncü kişilerce bilinmemesi ve sadece kişiler arası iletişim sağlayan (peer to peer) yapısı nedeniyle merkeziyetsiz ve daha güvenilir olması gayet normal.
WEB 2.0 ve WEB 3.0 arasındaki Farklar Nelerdir?
İnternet ile ilgili en önemli gelişim sadece veri aktarım hızı ve internet üzerinde gezen verinin gitgide büyümesi değil tabi ki. IoT (Internet of Things) yani nesnelerin interneti denilen kavram ile internet ağını kullanan birçok farklı yapı oluştu. Tamamen insanların yararına olacağı düşünülen bu yapı ile tüm elektronik cihazların ve ev aletlerinin de birbiri ile iletişime geçmesi ve hayatımızı kolaylaştırması hedefleniyor.
Aslında bu yapı yavaş yavaş hayatımıza yer almaya başladı. Sırf bu sebeple IP adresi sistemi bile değiştirilerek çok daha fazla IP adresi üretebilmeye yarayan IPV6 sistemine geçiliyor. Çünkü tüm cihazlar internette IP adresi ile tanımlanıyor. Bu kadar çok akıllı cihazın internete bağlanması böyle bir zorunluluğa yol açtı.
WEB 2.0 sisteminde internet üzerinde;
- Bilgisayarlar
- Tabletler
- Akıllı telefonlar
- Akıllı ev aletleri
- İnternet siteleri
- Aplikasyonlar yani uygulamalar var.
WEB 3.0 da ise tüm bunlar blockchain teknolojisi ile yönetiliyor olacak. Bu da kişilerin kendilerine ait bilgi ve yapıyı daha kolay oluşturacağı anlamına geliyor.
WEB 3.0 sisteminde şimdi kullandığımız platformların yerine gelmesi beklenen yapılar;
- Aplikasyonlar App’ler yerine dApp (Decentralized Application) merkeziyetsiz bağımsız aplikasyonlar
- Normal internet siteleri yerine VR destekli Metaverse Projeleri
- İnternet tarayıcısı olarak Chrome yerine Brave denilen dApp
- Depolama alanı olarak Dropbox ve Drive yerine Storj ve IPFS
- Sosyal medya uygulaması olarak Facebook Twitter yerine Steemit ve Akasha
- Mesajlaşma uygulaması olarak; Whatsapp yerine Status
- İşletim Sistemi olarak Android ve iOS yerine EOS ve Essentia.one
Bu yeni sistemde her uygulama veya sosyal medya platformu, sizin adınıza oluşturulan bir kripto para cüzdan hesabıyla bağlantılı oluyor. Yaptığınız benzersiz katkının karşılığını doğrudan cüzdanınıza gelen kripto paralarla alıyor olacaksınız. Bilgiyi üreten kişi karşılığını almış olacak.
Yıllar evvel açtığım Steemit hesabında benzer bir durum mevcut. Orada yaptığınız paylaşıma insanların yaptığı yorum, beğeni, paylaşım gibi tepkiler doğrudan Steem denilen para birimi ile ödüllendiriliyor. Ayrıca benzersiz ve değiştirilemez hesabınız ile o bilgiyi başkası sahiplenemiyor.
WEB 3.0 İle Ne Değişecek?
Normalde insanlar birbirleri ile hep bir aracı vasıtasıyla iletişim ve veri alışverişi gerçekleştiriyor. Bir uygulama, bir internet sitesi veya sosyal medya platformu gibi yapılar üzerinden bilgiler ile bağlantı kuruyorlar. WEB 3.0 sisteminde kişiler aktardığı bu bilgileri tamamen iki kişi arasında oluşturulan bağlantı ile gerçekleştirebilecek. Bu sürecin ne kadar süreceği konusunda bir fikrimiz yok ancak değişimin başladığını söylemeden edemeyeceğiz.
NFT, Kripto paralar, Metaverse ve dApp’lar ile birlikte süreç başladı. Geçtiğimiz dönemde WEB 1.0 dan WEB 2.0 a geçiş sürecini yönetemeyen markalar yok oldular. İnternetin ilk yaygınlaştığı yıllarda en bilindik markalar Altavista, Yahoo, Hotmail idi. Şuan Altavista markasını bilen ne kadar kişi var sormaya bile gerek yok. Türkiyede de benzer şekilde e-kolay.net denilen internet sitesi oldukça yaygın kullanılıyordu. En bilindik Türk web sitelerinden biriydi. Şimdi adını hatırlayan kaç kişi var çok merak ediyorum.
WEB 3.0 Temel özellikleri ise şu şekilde ifade ediliyor;
- Semantik (Anlamsal) Ağ
- Ubiquity (Her yerde bulunma)
- Yapay Zeka yani AI (Artificial Intelligence) ve Makine Öğrenmesi
- 3D Grafikler
WEB 3.0 Blockchain ve Kripto Paralar Arasındaki Bağ Nedir?
WEB 3.0 sisteminde kişilerin internet üzerindeki her türlü hareketi blockchain hesapları ile bağlantılı olacak. Bu sistemde sadece eşler arası (peer to peer) veri alışverişini sağlayacak. Bilgiler sadece iki kişi arasında gidip geleceği için üçüncü kişilerin kontrolünden çıkacak, veri güvenliği büyük oranda artacak.
Kripto paralar ve Blockchain işte tam burada devreye giriyor. Metaverse projeleri de benzer şekilde çalışıyor. Herkes kendi kripto para cüzdanını sisteme tanımlamak zorunda. Böylece her türlü kontrol ve yetki kişinin kendisi üzerinde oluyor.